Türkiye’nin İlk Çamaşır Makinesi Fabrikası “Tolon”, Orijinal Kimliğiyle Yeniden Hayat Buluyor

Türkiye Cumhuriyeti’nin sanayi tarihinde önemli bir kilometre taşı olan Tolon Fabrikası, yeniden inşa ediliyor. Bursa’da kurulan ve Türkiye’nin ilk çamaşır ve bulaşık makinesi fabrikası olma özelliği taşıyan tesis, uzun yıllardır geleceği belirsiz bir şekilde gündemdeydi. Ancak Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) aracılığıyla yürütülen süreç sonucunda, fabrikanın orijinal mimarisine sadık kalınarak yeniden yapılması karara bağlandı.

Bir Ailenin Miras Mücadelesi

Süreç, fabrikanın kurucusu Kamil Özdemir Tolon’un torunu Güneş Tolon’un girişimleriyle başladı. Dedesi tarafından kurulan ve Cumhuriyet’in sanayileşme sürecinde sembol haline gelen fabrikanın geleceği hakkında resmi bilgi talebinde bulunan Güneş Tolon, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nden gelen ilk yanıtların yetersiz olduğunu belirterek KDK’ya başvurdu.

Kamu Denetçiliği Kurumu’nun devreye girmesiyle birlikte Bursa Büyükşehir Belediyesi, resmi belgeleri KDK’ya sundu. Bu belgeler fabrikanın akıbetine dair en kritik bilgiyi gün yüzüne çıkardı.

2016 Kararı: Yıkım, Ama Şartlı

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Bursa Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu’nun 30.12.2016 tarih ve 6524 sayılı kararına göre, fabrika binası “riskli yapı” olarak değerlendirilmiş ve yıkımına izin verilmişti.

Ancak kararın en kritik unsuru, bu yıkım izninin bir şarta bağlı olmasıydı. Karar metninde açıkça şu ifadeler yer alıyordu:

• “Yapının tarihi, mimari ve dönem özellikleri kapsamında, yıkımından sonra yeniden yapılmasına karar verilmiştir.”

• Projenin, “röleve projelerine uygun olarak rekonstrüksiyon projeleriyle” Koruma Kurulu’na sunulması gerekmektedir.

Bu durum, Tolon Fabrikası’nın geleceğinin sadece bir ihtimal değil, hukuki bir zorunluluk olduğunu da ortaya koydu.

Ticaret ve Turizmle Bütünleşen Yeni Kimlik

Alınan kararlar doğrultusunda tesisin yeni fonksiyonu da netleşti. Hem Koruma Kurulu kararında hem de güncel imar planlarında fabrika alanı, “Ticaret-Turizm Alanı” olarak belirlenmiş durumda. Bu da Tolon Fabrikası’nın yeniden inşasında sadece bir sanayi mirası olarak korunmayacağını, aynı zamanda Bursa’nın turizm ve ekonomik hayatına katkı sağlayacak bir tesis olarak değerlendirileceğini gösteriyor.

Güneş Tolon: “Bu Sadece Aile Mirası Değil, Cumhuriyet’in Mirası”

Süreçle ilgili açıklama yapan Güneş Tolon, yaşadığı mutluluğu şu sözlerle dile getirdi:
“Dedemin kurduğu, Bursa’nın ve Türkiye’nin sanayi tarihinde bir simge olan fabrikanın geleceğinin belirsizliği beni üzüyordu. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun arabuluculuğu ve resmi kurumların işbirliği sayesinde, ailemizin mirasının korunacağını ve yeniden inşa edileceğini öğrendiğim için çok mutluyum. Bu sadece ailem için değil, Cumhuriyet’in mirasını korumak adına da çok değerli bir gelişmedir. Süreç, sivil katılımın ve resmi kanalların tarihi mirasımızı korumada ne kadar önemli olduğunu gösterdi.”

Sanayi Tarihine Vefa

Bu gelişmeyle birlikte, Tolon Fabrikası’nın yeniden inşası sadece bir “restorasyon projesi” değil, Türkiye’nin sanayi hafızasına ve Bursa’nın tarihine vefa niteliğinde bir adım olarak değerlendiriliyor.